Vaşinqtondan Moskvaya uzanan sülh... - Proseslər bundan sonra hansı səviyyədə davam edəcək?

Politoloq: “Burada ən önəmli məsələ kağız üzərində əldə olunan razılığın praktiki olaraq həyata keçirilməsinin mümkün olmasıdır”.

“Tərəflər arasında hansı razılaşmaların olması tam açıqlanmır. Görünür ki, razılaşdırılmış məsələlərdə də qaranlıq qalan nüanslar var deyə, hələ açıqlanmır”.

Bu sözləri politoloq Samir Hümbətov Vaşinqton görüşündən sonra Azərbaycan və Ermənistan arasındakı danışıqların hansı istiqamatə gedəcəyini Poliqon-a şərh edərkən qeyd edib.

Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin Vaşinqtondakı dördgünlük görüşündən sonra Azərbaycan XİN məlumat verdi ki, danışıqlarda “Sülh və Dövlətlərarası Münasibətlərin Qurulması haqqında ikitərəfli Saziş layihəsi”nin bəzi maddələri üzrə qarşılıqlı razılıq əldə edilib. Hazırda isə tərəflərin Moskvada bir araya gəlməsi gözlənilir.

Bəs proseslər bundan sonra hansı səviyyədə davam edəcək və Moskva Vaşinqtonda əldə oluanan razılaşmaların davam etməsinə töhvə vermək istəyəcəkmi?

Mövzunu Poliqon-un əməkdaşı Diplomatiya Araşdırmaları Mərkəzinin sədri, politoloq Samir Hümbətovla müzakirə edib.

Samir Hümbətov: “Önəmli məsələ əldə olunan razılığın praktiki həyata keçməsində ABŞ-ın Ermənistana olacağı dəstəkdir. Bu məsələdə İrəvan siyasi iradə nümayiş etdirsə, o zaman inanmıram ki, Moskva sülhü poza bilsin”.

Bir ay, ay yarıma Azərbaycan və Ermənistanın sülh müqaviləsini imzalamasının inandırıcı görünmədiyi vurğulayan politoloq bildirib ki, bir müddət layihəni işləyib ortaya qoyandan sonra sülh müqaviləsinin imzalanması mümkün olar:

“Azərbaycan və Ermənistan arasında XİN səviyyəsində keçirilən 4 günlük Vaşinqton görüşü artıq yekunlaşıb. Həm Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin, həm də ABŞ Dövlət Departamentinin verdiyi açıqlamadan belə nəticəyə gəlmək olar ki, tərəflər arasında bəzi məsələlərdə razılıq əldə olunub. Amma tərəflər arasında hansı razılaşmaların olması tam açıqlanmır. Görünür ki, razılaşdırılmış məsələlərdə də qaranlıq qalan nüanslar var deyə, hələ açıqlanmır.

Ümumi olaraq deyildi ki, sülh razılığına gedilən yolda razılıq əldə olunub. Burada ən önəmli məsələ kağız üzərində əldə olunan razılığın praktiki olaraq həyata keçirilməsinin mümkün olmasıdır. Bu çox önəmli məsələdir. Çünki Ermənistan üzərinə basqı çoxdur. Məsələn Rusiya və İran Ermənistana sülh razılaşmasına görə basqı edirlər. Onlar ümumiyyətlə Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanmasında maraqlı deyillər. İstər Moskva, istərsə də Tehran Azərbaycan-Ermənistan münaqişəsinin ən azından daha 30 il müddətində dondurulmuş şəkildə saxlanılmasına çalışırlar. Buna görə də Ermənistan hakimiyyəti üçün əldə olunan razılığı həyata keçirmək çətin məsələdir. Digər tərəfdən isə erməni revanşistləri də hesab edirlər ki, bir neçə on illikdən sonra geosiyasi vəziyyət onların xeyrinə dəyişə bilər. Hazırda gedən proseslər onu göstərir ki, beynəlxalq güclər arasında Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanmasında əsas maraqlı tərəf olan ABŞ-dır və Bakı da çalışmalıdır ki, Vaşinqton platforması daha səmərəli fəaliyyət göstərsin.

Samir Hümbətov: “Yaxın bir ay, ay yarım müddətində Azərbaycan və Ermənistanın sülh müqaviləsini imzalaması inandırıcı görünmür”.

Başqa bir önəmli məsələ isə əldə olunan razılığın praktiki həyata keçməsində ABŞ-ın Ermənistana verəcəyi dəstəkdir. Bu məsələdə İrəvan siyasi iradə nümayiş etdirsə, o zaman inanmıram ki, Moskva sülhü poza bilsin. Çünki ABŞ-ın rəhbərliyi altında razılıq əldə olunubsa, regionda daha çox ABŞ-ın sözü üstünlük təşkil edəcək. Buna görə də məsələnin tam həll olunması üçün ABŞ-ın Ermənistana dəstək verməsi lazımdır.

Onu da qeyd edim ki, Paşinyanın qeyri-sağlam mövqeyi nəticə etibarilə öz vəziyyətlərini ağırlaşdırır. Hər bir halda Vaşinqton danışıqlarının tam detaları müəyyən zamandan sonra açılacaq. Danışıqlar prosesi də bundan sonra davam edəcək. Bəlkə də sülh müqaviləsinə gedən yolda müəyyən irəliləyişlər olacaq. Amma bunun qısa müddət ərzində olacağını düşünmürəm.

Yəni, yaxın bir ay, ay yarım müddətində Azərbaycan və Ermənistanın sülh müqaviləsini imzalaması inandırıcı görünmür. Amma bir müddət layihəni işləyib ortaya qoyandan sonra sülh müqaviləsinin imzalanması mümkün ola bilər. Amma təbii ki, Ermənistanın bəzi öhdəlikləri yerinə yetirməlidir.

Düşünürəm ki, bundan sonra liderlər səviyyədə də görüşlər keçiriləcək. Amma yekun olaraq əsasən görüşlər xarici işlər nazirləri səviyyəsində keçirləcək ki, detallar razılaşdırılsın və öhdəlikləri oraya qoysunlar. Bundan sonra isə iki ölkə lideri sənədi imzalamaq üçün bir araya gələ bilərlər”.

Nərminə UMUDLU
Poliqon.info