Dünya sürətlə qocalır: 65 yaşdan yuxarı əhalinin sayı iki dəfə artıb...

Poliqon Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Əhali Fondunun (UNFPA) "Dünya Əhalisinin 2024-cü il Vəziyyəti Hesabatı"na istinadən xəbər verir ki, qlobal əhalinin dinamikası regional artım modellərində, əhalinin sıxlığında və urbanizasiya nisbətlərində əhəmiyyətli dəyişiklikləri ortaya qoyur.

Dünyanın bir çox yerlərində əhalinin qocaldığı bir vaxtda, xüsusilə Avropa, Şimali Amerika və Asiyanın bəzi bölgələrində yaşlı insanların nisbəti artır. Bu tendensiya səhiyyə sistemləri, pensiya planları və işçi qüvvəsi dinamikası üçün problemlər yaradır.

1989-cu ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnkişaf Proqramının (BMTİP) qurumun Baş Assambleyasına təqdim etdiyi təklifin qəbul edilməsi ilə hər il iyulun 11-i Ümumdünya Əhali Günü kimi qeyd olunur.

Ümumdünya Əhali Günü münasibətilə AA-nın müxbiri BMT mənbələrindən dünya əhalisinin cari vəziyyətini və regional artım və azalma tendensiyalarını tərtib edib.

UNFPA-nın məlumatına görə, 1974-cü ildə dünyada 65 yaşdan yuxarı insanların nisbəti 5,5 olduğu halda, 2024-cü ildə demək olar ki, iki dəfə artaraq 10,3 faiz təşkil edib. 2074-cü ildə bu rəqəmin yenidən iki dəfə artaraq 20,7 faizə çatacağı, 80 və yuxarı yaşlı insanların sayının isə 3 dəfədən çox olacağı gözlənilir.

Hazırda inkişaf etmiş ölkələr yaşlı əhalinin ən yüksək nisbətinə malikdirlər, inkişaf etməkdə olan ölkələr isə tez-tez əhalinin sürətli qocalmasının şahidi olurlar.

Qlobal səviyyədə əhalinin qocalması gözlənilən ömür uzunluğunun yaxşılaşması ilə bağlı olsa da, bu, bir çox ölkələrdə doğum səviyyəsinin aşağı düşməsi ilə də əlaqələndirilir.

Dünya əhalisinin artımı yavaş templə davam etsə də, artımın 2080-ci illərə qədər davam edəcəyi proqnozlaşdırılır.

Qlobal məhsuldarlıq - ailə planlaşdırılmasında, təhsildə və iqtisadi amillərdə baş verən dəyişikliklərin təsiri ilə hər qadına təxminən 2,3 uşaq düşüb.

Şimali Amerika və Avropa da daxil olmaqla inkişaf etmiş regionların ümumi əhalisi 1 milyard 277 milyon olduğu halda, bu ölkələrdə orta doğuş 1,5 uşaqdır.

Bunun əksinə olaraq, Asiya, Afrika və Latın Amerikasını əhatə edən inkişaf etməmiş regionlarda 6 milyard 842 milyon insan yaşayır və daha yüksək doğum nisbətinə malikdir - hər qadına 2,4 uşaq.

Afrika ən sürətlə böyüyən region olmağa davam etsə də, bu qitənin bir çox ölkəsində əhalinin əhəmiyyətli artımı müşahidə olunur.

Nigeriya, Efiopiya və Konqo Demokratik Respublikası (DRC) kimi ölkələrdə əhalinin yüksək məhsuldarlıq göstəriciləri və təkmilləşdirilmiş səhiyyə sayəsində əhəmiyyətli dərəcədə artacağı gözlənilir.

688 milyon əhalisi olan Şərqi və Cənubi Afrikada, 516 milyon əhalisi olan Qərbi və Mərkəzi Afrikada əhalinin artımı yüksəkdir.

Dünya əhalisinin ən böyük hissəsinə ev sahibliyi edən Asiyada Hindistan və Çin kimi ölkələrdə doğuş nisbətlərinin azalması səbəbindən əhali artımında yavaşlama müşahidə olunarkən, İndoneziya və Filippin kimi Cənub-Şərqi Asiya ölkələrində əhali artımı davam edir.

Əhalinin azalması və ya durğunluğun yaşandığı Avropada buna aşağı doğum əmsalı, əhalinin qocalması və miqrasiya meylləri səbəb olur. Almaniya, İtaliya və Rusiya kimi ölkələr azalan işçi qüvvəsi və artan asılılıq nisbətləri ilə mübarizə aparır.

Dünyada geniş şəkildə dəyişən əhalinin sıxlığını nəzərə alsaq, bəzi bölgələr həddən artıq sıxlaşır, digərləri isə seyrək məskunlaşmaqdadır. Şəhərlərdə yaşayan dünya əhalisinin 55 faizdən çox olması ilə proqnozlar bu nisbətin artmağa davam edəcəyini göstərir.

Tokio, Yeni Dehli və Şanxay kimi şəhərlər nisbətən kiçik ərazilərdə milyonlarla sakin yaşayır. Bunun əksinə olaraq, Kanada, Avstraliya və Rusiya kimi ölkələrdə böyük regionlar coğrafi və iqlim şəraitinə görə seyrək məskunlaşmışdır.

Poliqon.info