Fransa Vatikanda ABŞ-la nəyi müzakirə edib?

Selçuk Türkyılmaz
“Yeni Şafak”, Türkiyə, 1 noyabr 2021-ci il

Fransa prezidenti Emmanuel Makron G20 Sammiti öncəsi Vatikanın Fransadakı səfirliyində ABŞ prezidenti Co Baydenlə görüşüb. Bu görüşdən əldə edilən məlumatları qeyd etmək yerinə düşər. Məlum olduğu kimi, sentyabr ayında Avstraliya ABŞ və Böyük Britaniya ilə nüvə başlıqlarının alınması ilə bağlı müqavilə imzalamış və Fransa ilə bağladığı müqavilədən çıxmışdı. Avstraliya, Böyük Britaniya və ABŞ-ın imzaladığı təhlükəsizlik müqaviləsi qısaca AUKUS kimi tanınır. Avstraliyanın Fransa ilə razılaşmaq üzrə olduğu sualtı donanma yaratmaq layihəsi də ləğv edilib. Sualtı qayıq layihəsinin maliyyə dəyəri kifayət qədər yüksək idi, lakin Fransanın Hind-Sakit Okeanı əhatə edən təhlükəsizlik sazişindən kənarda qalması daha vacib bir hadisə idi. ABŞ və İngiltərə Hind və Sakit okeanda Fransaya qarşı çox açıq mövqe tutdu. Müqavilə imzalandıqdan sonra Makron və Fransa xarici siyasəti çox sərt reaksiya verdi. Bu baxımdan Makron və Bayden arasında Fransanın Vatikan səfirliyindəki görüşü mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi.

Mətbuatın yazdığına görə, Bayden Makronun ürəyini almağa çalışıb. Makronun “biz sizə qarşı səhv etdik”, tərzindəki cavabı Fransanın kənarda qalmağı qəbul etməsi deməkdir. Makron böhrandan sonra ortaq əməkdaşlığa diqqət ayırdıqlarını, iki ölkə arasında əməkdaşlığı gücləndirəcəklərini və gələcəyə baxmalı olduqlarını bildirib. Bu, təbii ki, Hind-Sakit Okean təhlükəsizlik sazişindən kənarlaşdırılma nəticəsində dəymiş zərərin başqa yerdə kompensasiya edilməsi cəhdinə də aid edilə bilər.

Əslində, görüşlə bağlı mətbuatda öz əksini tapan xəbərlərə görə, Makron Hind-Sakit okean bölgəsində əməkdaşlığa açıq olduqlarını ifadə edərkən, Afrikanın Sahil Bölgəsi ilə bağlı bəzi açıqlamalar da verir. Makron ABŞ-la Sahil Bölgəsində terrora qarşı birgə hərəkət etməkdən danışır. ABŞ-ın bu təklifə necə cavab verdiyi barədə məlumat yoxdur, lakin bu xəbərlər tarixin təkrarlanması hissini oyadır.

Almaniya Fransanı Afrikaya yönləndirdi

1870-71-ci illərdə Prussiyaya qarşı müharibədə uduzduqdan sonra Fransa Afrikanın bölünməsində irəli atılmışdır. Almaniya kansleri Otto fon Bismark İngiltərə ilə Fransa arasında müstəmləkəçilik müharibəsindən istifadə etməyə çalışırdı. Fransa Şimali Afrika və digər bölgələrdə, xüsusilə Tunisdə yeni bir işğal prosesi başlatdı. Avropa ölkələri müstəmləkə genişlənməsinin ikinci və ən böyük dövrünə başladılar, lakin rəqabət Avropadan kənarda davam edəcəkdi. 1884-cü ildə Berlində uzun sürən danışıqlardan sonra dünyanı öz aralarında bölüşdürdülər. Bu dövr 1914-cü ildə başlayan Böyük Müharibəyə qədər davam etdi. Fransa Afrikaya yönəldildiyi üçün mükafatlandırıldı. Belçika bu dövrdə Konqonu müstəmləkəyə çevirdi və tarixin şahidi olmadığı ən çirkin qırğınları törətdi.

Fransa ilə yanaşı, Avropanın digər müstəmləkəçi dövlətləri də o dövrdə olduğu kimi, bu gün də ideoloji zəmin formalaşdırmışdılar. 19-cu əsrdə “sivilizasiya missiyası” bir ideya olaraq dünyanın müstəmləkəçilik prosesində çox mühüm rol oynamışdır. Liberalizm və kommunizm kimi ideologiyalar Avropanın sivilizasiya missiyası ideyasını mənimsəmişdir. Biz buna əhəmiyyət verməliyik, çünki bu günün dünəndən fərqli olmadığı çox aydındır. 19-cu əsrdə sivilizasiya missiyası ilə müstəmləkəçilik siyasəti qanuniləşdirildi və bu gün də eyni məqsədlərə çatmaq üçün “terrorla mübarizə missiyası”ndan istifadə edilir. Makronun Vatikan səfirliyindəki sözlərinin mənası da budur. Fransa Afrika və Sahil bölgəsində ABŞ-ın dəstəyini almaq istəyir.

Osmanlı müstəmləkəçi bölüşdürülməyə etiaz etmişdi

Osmanlılar Berlin danışıqlarını izlədilər. O dövrdə də Avropanın müstəmləkə ekspansionizminə qarşı mübarizə gedirdi. Bu, Türkiyəyə də aiddir. Səlcuqu, Osmanlı və türk davamlılığının vurğulanması da bu baxımdan çox əhəmiyyətlidir. Fransa və onunla əlaqəli dövlətlərin yenidən Türkiyəyə qarşı birləşməyə çalışması bir məna kəsb edir. Əslində, Türkiyənin Liviya, Tunis və Əlcəzairdə artıq mövcud olan anti-Fransa müxalifətinə dəstəyi ilə bu sahədə sürətli bir dəyişiklik baş verir. Türkiyənin dəstəyinin Qərbi Afrika və Sahil Bölgəsinə də aid olduğunu görürük. Ona görə də, Fransa ABŞ-la əməkdaşlıqdan danışır.

Təəssüf ki, ötən əsrdə ziyalılarımız Avropaya inam nəticəsində sivilizasiya missiyasına etiraz etmədilər. Buna “terrorizmlə mübarizə missiyası” da aiddir. Bunun nəticəsi olaraq “The Decision” kimi media orqanları Avropanın sözçüsü rolunu oynayırlar. Müəyyən seqmentlər Ərdoğana qarşı olan müxalifəti Türkiyə müxalifliyinə çeviriblər. Bu düşmənçiliyə mühafizəkar dini qrupların da daxil edilməsi çox vacibdir.

Orjinal

Tərcümə PİA.az-ındır.

Fatimə ƏLİYEVA
pia.az