Fransa seçkiləri - Bilinməyənə doğru bir sıçrayış?..

Emir Tahiri
“Şarkul Avsat” qəzeti

Cəmi iki həftə əvvələ qədər əksər siyasi analitiklər Fransanı Avropa Birliyinin (Aİ) hazırkı lideri kimi görürdülər, prezident Emmanuel Makron isə Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi nəticəsində yaranmış böhranın həllində Aİ-nin lideri kimi çıxış edirdi. Makronun Vladimir Putinlə, demək olar ki, gündəlik telefon danışıqları və müxtəlif Avropa paytaxtlarına səfərləri bu təhlilin etibarlılığını artırır. Seçkilərin ikinci turu yaxınlaşdıqca, birinci kampaniya prosesində seçicilərlə görüşməyə vaxt tapmayan Makron öz ifadəsi ilə “hər səsi” almaq üçün indi Fransanı gəzir.

Seçkilərin ilk turunda rəqibi, ifrat sağçı namizəd Marin Le Pen üzərində cəmi 4% fərqlə qalib gələn Makron 5 il əvvəl olduğu kimi, artıq qələbəyə doğru yol tapa biləcəyinə əmin deyil. Bu gün ən optimist sorğular belə Makronun cüzi fərqlə qalib gələcəyini göstərsə də, son anda baş verə biləcək sürpriz bir hadisə ilə belə bu baş verməyə bilər. Doğrudan da, son 5 ildə çox şey baş verib.

Əvvəla, Makron vaxtının çox hissəsini Fransanı Aİ-nin lideri və beynəlxalq səhnədə əsas oyunçu kimi göstərməyə sərf edib. Lakin bir çox fransızın gözündə Makron uzaq və təkəbbürlü görünürdü. Ona görə də, ona “Yupiter” ləqəbi verildi. Bu kontekstdə hər kəsin Fransanın dünyanın ən böyük dövləti olduğuna inandığı bir ölkədə təkəbbürlü “Yupiter” kimi görünmək populyarlığı itirmək üçün dəqiq bir yoldur. Eyni zamanda, bir ictimaiyyətlə əlaqələr firmasının köməyi ilə Le Pen öz imicini irqçilikdən uzaqlaşdırmağa və ölkənin bütün üzvlərinə qayğıkeş və anlayışlı ana siması göstərməyə nail olub. Lakin Le Pen mühacirləri öz ölkələrinə geri göndərmək, fransız sivilizasiyasını müsəlmanların “barbarlığından” qorumaq və “əsl fransızların” bəzi sosial maraqlarını qorumaq barədə də danışmağa davam edir.

Le Penin seçki kampaniyası yaşayış minimumu ilə bağlı şikayətlərə və pensiya yaşının 62-də saxlanacağına dair vədlərə diqqət yetirirdi. Şərhçilər düşünürlər ki, Le Pen öz imicini “sulandırıb”. Bununla belə, heç bir şübhə yoxdur ki, sağçı Le Pen və radikal solçu Jan-Luk Melenşon Fransa elektoratının əsas hissəsini təmsil edir (birlikdə 40%dən çox səs toplayıblar). Digər tərəfdən, Makron hazırda Paris elitasının qəhrəmanı kimi görünür.

Le Pen və Melenşon tərəfindən təsdiqlənmiş bəzi qəsrlərə son tur - əsasən şimal-şərq və cənub Fransanın qeyri-sənaye bölgələri ilə məhdudlaşır - əksər böyük şəhərlərdə çiçəklənən Fransa ilə orta və kiçik şəhərlərdə adi həyat tərzi arasında nəzərəçarpacaq fərqi göstərir. Doğrudan da, Le Pen və Melenşonun onilliklər boyu sosialist və kommunist partiyalarını dəstəkləyən seçki dairələrindən çoxlu səs toplaması təsadüfi deyil. Klassik sağ və sol partiyaların enişindən hər iki namizəd faydalandı. Rəqəmlərə nəzər salsaq görərik ki, seçkilərin ilk turunda Makronun əleyhinə səs verənlərin 72%-i, Le Penin əleyhinə isə 77%-i səs verib. Son turda iki namizəd səslərin yarıdan bir qədər çoxunu toplayıb. Putinyönlü üç namizədin Le Pen, Melenşon və Erik Zemmurun birlikdə 53% səs toplaması da diqqət çəkir.

Bu, iki mühüm sual doğurur: birincisi, seçilmiş prezident Fransanın ehtiyac duyduğu radikal islahatlara başlamaq və Aİ-də liderliyə iddialı olmaq üçün siyasi legitimliyə malikdirmi? İkincisi, Le Pen seçilərsə, Zemmurun tərəfdarları onun düşərgəsinə qoşulsa belə, etibarlı hökumət qura biləcəkmi? Le Pen “milli birlik” hökumətinin formalaşdırılmasından danışır. Fransanın əksər bölgələrində heç bir real formalaşmaya malik olmayan partiyasının parlament seçkilərində çoxluğu qazanması ehtimalı azdır və hazırda heç bir partiya Le Penin rəhbərlik edə biləcəyi hökumətə töhfə verməyə hazır görünmür.

Le Pen prezidentliyə gedən yolda başqa maneələrlə üzləşə bilər. Məsələn, Le Pen Fransanı Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatının (NATO) birgə hərbi komandanlığından çıxarmaq istəyir. Bu, ABŞ və Aİ-nin bir çox digər üzvləri ilə münasibətlərdə gərginlik yaradacaq bir addımdır. Digər tərəfdən, Le Pen Avrodan çıxmaq istəməsə də, Fransanın Aİ layihələrinə töhfəsini azaldacağını vəd edir.

Le Pen hazırkı seçki kampaniyasında Putinə heyranlığını ifadə edərək onu “Fransaya lazım olan güclü lider” adlandırıb. O, Krımın Rusiya tərəfindən ilhaqının tərəfdarı olduğunu da bildirib. Daha da önəmlisi o, Avropanın Rusiyadan qaz idxalını tamamilə qadağan etmək və bununla da Putini müntəzəm gəlir mənbəyi ilə təmin etmək planlarına kəskin etirazını dilə gətirib.

Burada başqa əlamətlər də var ki, Le Penin ürəyi hələ də Putinin tərəfindədir. Ən azı Kremlin sahibini Rusiya banklarından aldığı aşağı faizli kreditlərə görə, “Milli Cəbhə”nin atası, “Milli Birliyin” maliyyəçisi kimi görür.

Le Pen həm də öz partiyasının Vaşinqtona qarşı dərin düşmənçiliyini kamuflyaj etməyə çalışır. Bu, onun atası Jan-Mari Le Penin İrandakı Xomeyni rejiminə məftun olmasından aydın görünür. Artıq 90-ı keçmiş Jan-Mari əsrin dörddə birindən artıqdır ki, İslam Respublikasının Parisdəki səfirliyində keçirilən İslam İnqilabı şənliklərində iştirak edir.

Le Penin anti-amerikanlığı onun “Co Baydenin kişi vitse-prezidenti Makron” tərzindəki şüarlarında aydın görünür. Digər tərəfdən, diqqəti daxili məsələlərdən yayındırmaq üçün çarəsiz bir cəhdlə Makron hazırkı seçkiləri Avropa İttifaqı ilə bağlı referendum kimi qələmə verməyə çalışır. Valeri Jiskar d'Estendən sonra hələ də Fransanın ən çox Aİ-yə tərəfdarı olmasına baxmayaraq, Makron Avropadakı seçki mahnılarında və rəqslərində özünü ələ salır. Onun Macarıstanın baş naziri Viktor Orbana hücumu və Polşa hökumətinin milli suverenlik iddiasını tənqid etməsi – milli suverenlik məsələsinin Avropada ön planda olduğu bir vaxtda – heç də ağlabatan görünmür.

Daha da pisi odur ki, Aİ-nin Fransada on il əvvəlki kimi populyar olmadığını nəzərə alsaq, Aİ-dən çıxmaqla bağlı referendumdan danışmaq bir çox risklər daşıyır.

Makronun məğlubiyyəti Fransanın AB üzvlüyü ilə bağlı çətin məsələyə yol açacaqmı? Yaxud da zəif bir qələbə azlıqda olan Brexit tərəfdarları üçün ölkəni naməlum bir yerə doğru sürükləmək riski ilə məsələni milli gündəmin birinci pilləsinə çıxarmaq baxımından stimul olacaqmı? Fransa seçiciləri bəyənmədikləri prezidentlə çoxluğun arzuolunmaz olduğu rəqib arasında seçim etməlidir.

Son həftələrdə bir çox seçici insanın ağlı və ürəyi ilə seçim edə biləcəyi “real seçkilər” arzusunda olduğu bildirib. Bu dəfə isə seçici ağlabatan hərəkət etməlidir. Makron bu bərabərlik çərçivəsində ikinci müddətində qalib gələ bilər.

Orjinal

Tərcümə PİA.az-ındır.

Fatimə ƏLİYEVA
pia.az