Türkiyə nə etməlidir: Ərdoğan onu gözləyən problemləri aradan qaldıra biləcəkmi?

Mehmet Metiner
“Yeni Şafak” qəzeti, Türkiyə, 25 fevral 2022-ci il

Rusiya Ukraynanın Donbas bölgəsində xüsusi hərbi əməliyyata başlayıb. İlk məlumat odur ki, Rusiya Ukraynanın hərbi baxımdan kritik bölgələrini havadan vurub. Görünən odur ki, bu hava hücumları müxtəlif şəhərlərdə dinc əhali arasında itkilərə səbəb olub. Gələn görüntülər bunu açıq şəkildə göstərir. Nə olursa olsun, hələlik Ukraynanı əhatə edən bu həqbi qarşıdurmanın Avropa müharibəsinə çevrilib-çevrilməyəc­əyi hələ bəlli deyil.

Bu, Ukrayna administrasiyasının və Ukraynanın arxasında dayandığını deyən ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi blokun münasibətindən asılı olaraq dəyişə biləcək bir fenomendir. Hər an hər şey ola bilər. Ukraynanın tam hücuma keçəcəyi təqdirdə bu hücumun şəklini dəyişəcəyini demək üçün falçı olmağa ehtiyac yoxdur. Ukraynanı təhlükəyə atan ABŞ-ın münasibəti, şübhəsiz ki, müharibənin gedişatını müəyyən edəcək.

ABŞ-İngiltərə bloku problemi həll etmək istəmirdi. Əksinə, Ukrayna vasitəsilə Putin Rusiyasını diz çökdürməyə çalışdılar. Zelenski isə bu güc oyununda öz ölkəsini yandırdı. O, ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi bloka həddən artıq güvənməklə səhv etdi. O, Putinin ABŞ-ın başçılıq etdiyi NATO-nun hərbi qüdrəti qarşısında başqa cür hərəkət edə bilməyəcəyinə dair bir xəyala qapılmışdı. Üstəlik, o, bütövlükdə Avropanın siyasi, diplomatik və iqtisadi sanksiyaları qarşısında Putinin geri addım atacağına inanırdı. Bunun belə olmadığını anlayanda artıq gec oldu.

Putinin NATO vasitəsilə aktivləşdirilən və ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi Avropa gücü qarşısında əyiləcəyinə, geri addım ataraq, həm də yeni imperiya xəyallarını məhv edəcək bir cəhdə əsla imkan verməyəcəyini nəzərə almamaq böyük səhv idi.

Söhbət kimin haqlı, kimin haqsız olmasından getmir. Əsas odur ki, iki fövqəldövlət arasında güc oyununu görmək və ona görə oyunu pozan aktyor olmaqdır. Başqalarının iqtidarı uğrunda mübarizədə oyun qurucusu olmaqdansa, oyunun adı bir fiquru olmağı qəbul edənlər özləri ilə birlikdə ölkələrini də fəlakətə sürükləyirlər.

Çin Rusiyanın yanındadır. Böhran bütövlükdə müharibəyə çevrilərsə, ABŞ-a baxmayaraq, Avropa dövlətləri fərqli mövqelərə atılacaqlar. “NATO-nun beyin ölümü baş verib” deyən Fransanın münasibəti də yaddan çıxmamalıdır. ABŞ-ın Avropaya qəyyumluğu prosesdə başqa reaksiyalara çevrilə bilər. Yeni uyğunlaşmalarla yaradılacaq dünya nizamı meydana gələ bilər.

ABŞ-ın NATO vasitəsilə dünyada yeganə hegemon gücə çevrilməsi, buna uyğun olaraq siyasi və iqtisadi gücünü qəyyumluq münasibətlərinə çevirməsi bu böhranla başqa istiqamətə doğru inkişaf edə bilər. Deyim ki, bu böhranın harada dayanacağı, nəyə çevriləcəyi hələ bəlli deyil. Ona görə də, Türkiyənin bu qeyri-müəyyən dövrdə oyun qurucusu kimi tarix səhnəsində yerini alması çox vacibdir. Yanlış bir addım Ərdoğan liderliyinə son qoymağı zəruri hesab edən Bayden planının uğuru ilə nəticələnə bilər və ya ölkəni dağıdıcı prosesə sürükləyə bilər. Ona görə də, bir tərəfdən Baydenin bizə doğru gedişini puç edəcək, digər tərəfdən isə regionun sülhünə töhfə verəcək prinsipial mövqeyin aktyoru olacaq siyasi ağıl əsas götürülməlidir. Prezidentimizin bu zamana qədər irəli sürdüyü bu mövqeyi mənalı bir dərinliyə çevirmək Türkiyəyə çox şey verəcək.

Bilirəm ki, bu, çətinlikləri ehtiva edən bir seçimdir. Çünki biz NATO üzvü olan bir ölkəyik. Bizim başqa öhdəliklərimiz də var. Bizim Ukrayna və Rusiya ilə dostluq münasibətlərimiz var. ABŞ bizə qarşı tamamilə düşməndir. Başda ABŞ olmaqla NATO üzvü olan Avropa ölkələrinin böyük əksəriyyəti ölkəmizlə müharibə vəziyyətində olan PKK terror təşkilatının himayədarlarıdır. PKK-nın əlində olan ultra müasir silahlar ABŞ-dan, yəni NATO-dan qaynaqlanır. ABŞ və digər NATO ölkələri Suriyanın şimalında PKK-nı milliləşdirmək istəyirlər. FETO-nun arxasında da onlar var.

Rusiya-Ukrayna müharibəsi bizim müharibəmiz deyil, lakin ABŞ-Rusiya müharibəsi realdır. ABŞ öz siyasi maraqlarına uyğun olaraq NATO-nu müharibə aparatı kimi ələ keçirib. Təbii ki, biz NATO üzvü olduğumuza görə ABŞ-ın siyasi maraqlarına xidmət edən ölkə mövqeyinə düşməyəcəyik.

Bu müharibə böyüyərsə, yay mövsümündə turizm sektorunda gözlədiyimiz cari artıq xəyal olacaq. Ən pisi isə təkcə turizm sahəsində deyil, iqtisadiyyatımız da iflic vəziyyətə düşəcək. Artıq dollar yenidən bahalaşmağa başlayıb. Mikro-iqtisadi tarazlıqlarımızın korlanması yeni iqtisadi sistemimizə olan inamı məhv edir. Bunun gətirib çıxaracağı siyasi ab-havanın nəticəsini qeyd etməyə ehtiyac yoxdur. Bu səbəbdən, Baydenin bir güllə ilə iki dovşan vurmaq oyununa qapılmamaq çox vacibdir. Çünki Türkiyənin bu münaqişəyə daxil edilməsi Baydenin Putin və Ərdoğan rəhbərliyinə qarşı təmizləmə cəhdinin bir hissəsidir.

Ukraynanın ərazi bütövlüyünü müdafiə etməsi, Rusiyanın Krımla başlayan və Donbasla davam edən ilhaq və işğal cəhdini Türkiyənin qəbuledilməz hesab edən siyasi mövqeyi prinsipcə mənalı və dəyərlidir. Bu mövqedən kənara çıxan hər hansı danışıq və davranış bizim üçün təhlükədir.

Nə Ukrayna üçün Rusiyanı, nə də Rusiya üçün Ukraynanı gözdən çıxarmamaq doğru bir addımdır.

Yeri gəlmişkən, fikrimi bildirmək istərdim ki, biz heç vaxt ABŞ/NATO adından Rusiya ilə qarşıdurma yaratmamalıyıq.

Biz hər şeyə Ankaradan baxırıq, prioritetimiz öz milli maraqlarımızdır. Öz bölgəmizdə yaxşı münasibətlərimiz olan ölkələr arasında problemlərin həllində sülhün bərqərar olmasına çalışan mövqeyimizi davam etdirməliyik.

Bir tərəfdən oyun dəyişdirən siyasət, digər tərəfdən oyun qurmaq siyasəti Türkiyəyə fayda gətirir.

Orjinal

Tərcümə PİA.az-ındır.

Fatimə ƏLİYEVA
pia.az