İsrail 2 ildən sonra İranın nüvə obyektlərini vuracaqmı?..

Səudiyyə Ərəbistanından olan siyasi analitik doktor Salem əl Ketbi “Jerusalem Post”da maraqlı məqalə ilə çıxış edib.

PİA.az həmin yazını oxuculara təqdim edir:

Əvvəlki müdafiə naziri Benni Qants olduqca vaxtında verilmiş və əsaslı bəyanatında iki və ya üç il ərzində İranın nüvə obyektlərinə hərbi zərbə endirilməsinin mümkün olduğunu bildirib. Bu bəyanat müşahidəçilərin və ekspertlərin kifayət qədər diqqətini cəlb etdi, çünki bu, o vaxtkı müdafiə nazirinin səlahiyyət müddəti başa çatmasına baxmayaraq və ya qeyri-adi olaraq, gözlənilən müharibənin qrafiki ilə bağlı son rəsmi bəyanatı olduğu üçün diqqəti çəkirdi. İsrail Hərbi Hava Qüvvələrinin bir qrup pilotunun məzun mərasimində o, demişdi: “İki və ya üç ildən sonra siz İranın nüvə obyektlərinə hücumda iştirak etmək üçün səmada şərqə doğru uçacaqsınız”.

Bu çıxışla bağlı bir neçə məqam diqqəti çəkir. Birincisi, burda söhbət yeni baş nazir Benyamin Netanyahunun ən görkəmli siyasi rəqibi olan və vəzifəsini tərk edən müdafiə nazirindən gedir. İki tərəfin daha əvvəl də bir neçə dəfə, xüsusilə də İranın nüvə dosyesi ilə bağlı şifahi toqquşmaları olub. Onların İran təhdidinin mahiyyəti ilə bağlı deyil, döyüş mexanizmləri və təcililik dərəcəsi ilə bağlı iki əks fikirləri var.

Qants bu dəfə eyni fikirə malik olmadığını və bir qədər mühafizəkar olduğunu göstərir. O bu məsələdə xüsusi əhəmiyyət verdiyi müttəfiq ABŞ-la məsləhətləşməni də vacib sayır. Bu, hətta təxmini olsa belə, vaxt elanının əhəmiyyəti ilə bağlı bəzi sual işarələri yaradır. Qants bilir ki, bu mövzuda yazdığı hər şey çox diqqətlə hesablanıb - dosye digər dosyelərdə olduğu kimi, siyasi imperativləri qəbul etmir.

ikincisi, hətta son seçkilərdə uğursuzluğundan sonra Qants İsrailin İrana hücum etmək iqtidarında olduğunu iddia etmişdi. Bununla belə, o, növbəti baş nazir Netanyahunun əvvəlki şərtlərdə olduğu kimi balanslı davranacağını gözləyirdi. Bu bəyanat Qantsın İranın nüvə obyektlərinə hücum ssenarisini dəstəkləmədiyini və Netanyahunun bu məsələdə çox ehtiyatlı davranmasını və koalisiya tərəfdaşlarının göstərişlərinə əməl etməməsini istədiyini göstərir; o, İsrailin baş naziri olduğu müddətdə əvvəlki hallarda etdiyi kimi hərəkət edir.

Qants Netanyahunu İrana hücum etməyə razı salmağa çalışır?

Bu, Qantsın İsrail döyüş təyyarələrinin İranda yerləşdirilməsi üçün konkret vaxt cədvəli ilə bağlı açıqlamalarının arxasında hansı motivin olması sualını doğurur. Bu, sadəcə fərziyyədir, yoxsa Netanyahu və hökumətini İrana qarşı hərəkətə keçməyə inandırmaq cəhdidir?

Şəxsən mənə gəlincə, bu üslub İsrail siyasətində adi deyil.

Ümumiyyətlə, görünür Gants, son günlər İranın Rusiya ilə əlaqələrini gücləndirdikdən və böyük beynəlxalq güclər arasında münaqişələri şiddətləndirdikdən sonra həddən artıq cəsarətli davrandığı qənaətinə gəlib: İranın özünəinamının artan inkişafı bütün Yaxın Şərq regionuna təsir edəcək. Bu fikirlər Qantsın səsləndirdiyi bəyanatlarında əks olunmuşdu.

Qants regionda İranın davranışındakı dəyişikliklərin böyüklüyünün fərqindədir. İsrailin təhlükəsizliyi və strateji maraqları üçün artan problem yaradan bu artan davranış fonunda həddindən artıq ehtiyatlı davranmaq qəbuledilməzdir.

Məsələnin başqa bir əhəmiyyətli tərəfi odur ki, Qants İsrailin müdafiə naziri olduğu müddətdə İranla qarşıdurmaya hazırlaşmaqdakı rolunu vurğulamaq və sənədləşdirmək istəyir. Bununla o, son iki ildə bir neçə dəfə baş verdiyi kimi, İsrail hökumətinin devrilməsi halında öz mövqeyini təmin etmək istəyir.

İrana hücumun təqvimi haqqında söhbət təəccüblü görünmür, çünki Qants özü bir neçə həftə əvvəl İsrailin İranla qarşıdurmaya hazırlaşmaq üçün təxminən 7 milyard ABŞ dolları xərclədiyini və irəliləyiş, inkişaf və istənilən ssenariyə tam hazır olmağa davam etdiyini demişdi. O, öz rolunu möhkəmləndirmək və İranın qarşısını almaq üçün İsrailin hərbi potensialının yaradılmasında mövqeyini saxlamaq istəyir.

Bu, mütləq hərbi hücum ideyasını təbliğ etmək deyil, daha çox, Netanyahu hökumətinin onun İran təhlükəsi qarşısında çəkindiyini söylənilməməsi üçün sırf siyasi məqsədlər üçün rolların müəyyənləşdirilməsidir.

Üstəlik, Qantsın nitqinin məzmununun təhlili digər mühüm məqamları ortaya qoyur ki, onlardan bəziləri müsbət deyil, mənfidir. O, İsrailin “buna hazırlaşdığını”, yəni İrana doğru hərəkət etdiyini bildirir. Bu, bəzilərinin fikrincə, İsrailin hazırda hücum ssenarisini həyata keçirməyə tam hazır olmadığı anlamına gələ bilər.

Digər aspekt Qantsın İsrailin İrana hücumunun regional müharibəyə gətirib çıxaracağna dair açıqlaması ilə bağlıdır. Belə bir bəyanat hərbi hücuma başlamaq qərarına qarşı gizli xəbərdarlıqdır. Baxmayaraq ki, o, “İsrail belə (hərbi zərbənin) nəticələri ilə necə davranacağını ən yaxşı bilir” söyləyir. Qants artıq Netanyahunu “Smotriç və Ben-Gviri (Netanyahunun yeni koalisiya hökumətindəki tərəfdaşları) yerinə qoymağa” çağırıb.

İrana hücum mütləq minlərlə israillinin ölümü ilə nəticələnməyəcək. İrana qarşı hərəkətə keçərkən birbaşa və hərbi uğurları və uzunmüddətli strateji nəticələrini ölçmək lazımdır. Bu çıxışın məzmunu iki il ərzində mümkün hücum söhbətinin Qantsın dəstəklədiyi, hətta təşviq etdiyi və ya müdafiə etdiyi bir fikir olması faktı ilə ziddiyyət təşkil edir.

Bir araşdırıcı kimi məni maraqlandıran odur ki, İran İsrail tərəfdən gələn ziddiyyətli siqnalları götürür və diqqətlə təhlil edir.

Bu siqnallar İranın nüvə obyektlərinə hərbi zərbə endirmək üçün İsrail daxilində konsensusun olmamasını əks etdirir. Qants kimiləri nüvə nəzarəti standartlarına zəmanət vermək şərti ilə, İranla nüvə sazişi ideyasını dolayısı ilə dəstəkləyir və qeyd edir ki, İrana qarşı hər hansı bir hərəkət İsrailin tək bir hərəkətinin deyil, birgə beynəlxalq səylərin bir hissəsi olmalıdır.

Qants və başqaları hesab edirlər ki, Ukrayna müharibəsindən sonra beynəlxalq səviyyədə baş vermiş reallıqları və dəyişiklikləri nəzərə almaq lazımdır. Burada qeyd etmək lazımdır ki, İran Rusiya ilə əməkdaşlıqla və ən azı BMT Təhlükəsizlik Şurasının çətiri ilə mühüm strateji üstünlüklər əldə edib.

Tərcümə PİA.az-a aiddir

pia.az