İran qadınlarının iniltisi: Məhbuslar həbsxanalardakı dəhşətli şəraitdən danışırlar…

Müəllif: Həsən Kassem
BBC

İran etirazları zamanı hakimiyyətin məhbusları göndərdiyi Tehran yaxınlığındakı Evin həbsxanası xəbərlərdə getdikcə daha çox xatırlanır. Bu yaxınlarda həbsdə olan hüquq müdafiəçisi Sepide Qolian azadlığa məktub göndərib.

PİA.az xəbər verir ki, bu məktubu BBC əldə edib.

Qolianın məktubunun həbsxanadan necə çıxarıldığı məlum deyil, lakin bu məktub sayəsində İran İslam Respublikasının penitensiar müəssisələrində saxlanma şəraitinin təfərrüatları məlum olub.

Qeyd edək ki, İran hakimiyyəti həbsxanalarda sui-istifadə hallarının mövcudluğunu inkar edir, Qərbin təsiri altına düşən xainləri böhtanda ittiham edir.

Kitabxanada sorğu-sual

Sepide Qolian Evin həbsxanasına indiki etirazlardan xeyli əvvəl gəlib. O, artəq dördüncü ildir ki, həbsxanadadır. Qızın problemləri 2018-ci ildə ölkənin qərbindəki şəkər zavodunda işçilərin tətilini dəstəklədiyi vaxt başlayıb. Əvvəlcə onu yalnız sorğu-sual üçün Evinə gətiriblər. Müstəntiqlə söhbət qısa olub və o, dərhal adeyib ki, ondan heç bir qadın həmrəyliyi gözləmək lazım deyil.

“Kiminlə yatdığını etiraf et, kommunist korrupsioner qız!”, deyə müstəntiq qışqırıb.

Qısa məhkəmə prosesindən sonra Qolian milli təhlükəsizliyə cəhddə təqsirli bilinərək 5 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib.

Məktubda məhbus qadın deyir ki, əvvəldən ətrafda baş verənlərə fikir verməməyə çalışıb. Boş vaxtı olanda Qolianın fikrini fiqh üzrə kitablar oxumaqla yayındırırıb.

Əvvəllər cəzaçəkmə müəssisəsində kitabxana olub. Lakin 2022-ci il sentyabrın ortalarında İranda kütləvi etirazlar başlayanda Tehranın əsas həbsxanasında kitab oxumağa vaxt olmayıb. O vaxtdan bəri hər gün daha çox məhbus onsuz da dolu olan həbsxana kameralarına sıxışdırılır. Qolianın kitab götürdüyü həbsxananın “mədəni” qanadı isə qurumun səlahiyyətliləri tərəfindən sorğu-sual və işgəncə üçün profilini dəyişib.

Oğlan və qızları indi ora aparırlar ki, onları işgəncə ilə etirafa məcbur etsinlər”, deyə Qolian yazır.

Qolianın sözlərinə görə, məhbuslara saatlarla işgəncə verilə bilər. Mühafizəçilər bədbəxtlərin hər şeyə hazır olduğunu görəndə üzərində etiraf mətni olan kağızı sürüşdürərək oxumağı tələb edirlər. Yeri gəlmişkən, üç gün tualetdə kilidli saxlayaraq Goliang'ın özündən də bir etiraf da alıblar.

Hüquq müdafiəçisi yeni il qabağı, dekabrın 29-da gözü bağlı bir oğlanın işgəncə otağına necə sürükləndiyini təsvir edir. O, qıvrıldı, qışqırdı və heç kimi öldürmədiyinə and içdi. Goliang ona heç nə deməməsi üçün qışqıraraq onu ruhlandırmağa çalışıb.

Gəncin işgəncədən sağ çıxıb-çıxmaması tezliklə məlum olacaq. Əgər o, ağır cinayət törətdiyini etiraf edərsə, o zaman onun etirafı ölkə televiziyasında göstəriləcək, sonra isə gənc həbsxananın özündə asılacaq. Edamlar üçün ayrıca korpus var.

Qarmaqlar üzərində

İranda digər tanınmış hüquq müdafiəçisi Nərgiz Məhəmmədi Evin həbsxanasında yaşam təcrübəsini bölüşüb. Hakimiyyət orqanları 50 yaşlı fəalı hələ sentyabr ayında “təbliğat yaydığına” və düzgün bağlanmayan hicabla küçəyə çıxdığına görə həbs edib.

Azadlığa dəhşətli ifşalarla dolu olan məktub göndərməyi bacaran Nərgiz bəzi qızların kabinələrin tavanına qarmaqlar bərkidilən xüsusi maşınlarda həbsxanaya necə gətirildiyini danışıb. Aşağıdakı təfərrüatlar heç də ürəkaçan deyil: etiraz edən qızları bu qarmaqlara ayaqlarından və qollarından bağlayıb Evinə aparırlar və səfər zamanı qızlara cinsi təcavüz edilir.

Hüquq müdafiəçisi deyir ki, həbsxananın özündə qadınlar üzərində hakimiyyət tez-tez kollektiv cəza tətbiq edən mühafizəçilərə keçir. Belə ki, sentyabrın sonunda məhbuslardan biri məcburi formanın bir hissəsi olan dövlət büstqalterini geyməyib, çünki bu, onu çox qaşınma verirdi. Buna görə yerli həbsxana işçiləri həbsxananın bütün qadınlarını cəzalandırmaq qərarına gəliblər. Onları bir yerə toplayıb, “şəhər fahişələri” adlandırıblar, sonra soyunmağı əmr ediblər.

“Hamını soyunmağa, alt paltarını çıxarıb tərsinə çevirməyə məcbur ediblər. Ancaq bir həftədən sonra həmin qadınlara alt paltarlarını geyinməyə icazə veriblər”, - deyə Nərgiz yazıb.

Maraqlıdır ki, həbsxana rəhbərliyi xüsusilə gözəl qızlara “yazığı” gəlir. Mühafizəçilər yaraşıqlı bir qadının həbsxana həyatına dözməsi çətin olduğunu görəndə,onu sorğu otağına aparırlar və daha yaxşı şərait müqabilində cinsi xidmətlər göstərməyi təklif edirlər. Eyni zamanda, heç kim İslam qanunlarını rəsmi şəkildə pozmur, kişilər öz iradələrini bildirmiş qadınlarla “nikaha” girirlər və onlar həbsdən çıxmazdan əvvəl vaxtaşırı siğə nikahı ilə görüşürlər.

Allah burada sizi eşitməz

Evin həbxanasında ən ağır cəzalara gəlincə, onlardan daha çox anonim hüquq müdafiəçiləri danışır. Belə ki, İrandan olan fəal Şəhla məhbusların tətbiq etdiyi psixoloji işgəncələr barədə məlumat verib. Onlar dindirmə otağının girişindən başlayırlar, burada məhbuslar məşum ifadə ilə qarşılanır: “Xoş gəlmisiniz, Allah burada sizi eşitməyəcək”. Üstəlik, məhbuslar özlərini açıq və mehriban apara bilər, sonra qəfildən “pis polis” maskası taxıb məhbusa rəqs etməyi əmr edə bilər və onların fikrincə, rəqs kifayət qədər bədii deyilsə, cəzalandıra bilər.

Bəzi mühafizəçilər dərhal daha sərt təzyiqə keçirlər: gülümsəyə bilirlər və sonra qəfildən döşəmədən soyulan keramik plitəni qoparıb məhbusun başına atırlar.

Digər daha mürəkkəb işgəncə məhbusun özünü ruhi xəstə olduğunu düşünməyə məcbur etməkdir. Onunla heç nə başa düşməyən uşaq kimi danışmağa başlayırlar. Sonra adi həbsxana blokundan psixiatriya palatasına köçürülür. Orada məhbuslarla ruhi xəstə kimi rəftar olunur, anlaşılmaz dərmanlar içməyə məcbur edilir, çarpayıya bağlanır, iynə vurulur. Çox güman ki, hicabsız küçəyə çıxan qızları bu palataya tez-tez göndərirlər.

Əyalətlərdə daha da pisdir

Yeri gəlmişkən, təcrübəli siyasi məhbuslar Evin həbsxanasının ən pis həbsxana olmadığını deyirlər. Məsələ burasındadır ki, dünya ictimaiyyətinin, hüquq müdafiə təşkilatlarının, fəalların diqqəti bu həbsxanaya pərçimlənib, çünki ora hakimiyyətə yaxın adamlar, eləcə də Oskar mükafatlı iranlı aktrisa Təranə Əlidusti kimi məşhurlar göndərilib. Minlərlə insan onların taleyini seyr edir, ona görə də mühafizəçilər heç olmasa özlərini cilovlamağa çalışırlar.

İran əsilli ərəb jurnalist Yusif Azizi Bani-Torof deyir ki, əsl dəhşətlər paytaxtdan uzaqda həbsxanada olanda başlayır. Bir vaxtlar o, “Ayətullahın gizli həbsxanaları”ndan birində vaxt keçirib və indi də yaşadıqlarını dünyaya danışır.

Məsələn, ölkənin cənub-qərbindəki Xuzistan həbsxanalarında dustaqlrın 55 dərəcə istidə insanların günlərlə iki metrlik kameralarda tarakanlı, işıqsız, yeməksiz və susuz saxlanılırlar.

Həmçinin, Bani-Torofun sözlərinə görə, məhbusların arvadları və uşaqları xüsusi olaraq gizli həbsxanalara gətirilir. Məsələn, bəzi Ərdəşirin ilk sorğu-sualında həbsxana işçiləri birdən onun arvadı Leylanı kameraya gətiriblər. Əri öz əməlini etiraf edənə qədər onun gözü qarşısında qadını döyüblər.

Eyni zamanda, qanlı İran hakimiyyətinin imici o qədər kök salıb ki, həqiqətin harada, saxtanın harada olduğunu müəyyən etmək çətindir. Hətta böyük nüfuzlu nəşriyyatlar və ölkələrin prezidentləri bəzən İran həbsxanaları ilə bağlı etibarsız məlumatlar paylaşırlar.

Yalan və böhtan, amma sıralamağa dəyər

İranın dövlət mediası və hakimiyyətə yaxın şəxslər sonsuz ittihamlar axınını “korrupsioner insan haqları təşkilatlarının” böhtan və dəhşət hekayələri kimi təsvir edirlər.

İranlı siyasətçilərin fikrincə, etirazların başlaması ilə “qlobal riyakarlıq” tərəfdarları (İranda ABŞ və onun müttəfiqləri belə adlandırılır) İranı ən pis şəkildə təqdim etməyə çalışırlar. İnternetdə hər gün daha bir “Ayətullah rejiminin qeyri-insani cinayəti” haqqında təzə xəbərlər peyda olur.

Fəallar həbsxanalarda qadınlara qarşı cinsi qısnama haqqında danışmağa başlayanda rəhbər və onun tərəfdaşları xüsusilə çaşqın olurlar. Səlahiyyətlilərin fikrincə, bu, obyektiv olaraq mümkün deyil.

Həbsxanaların qadın bölmələri elə qurulub ki, ora yalnız qadın işçilər gedə bilsin. Mizan onlayn məhkəmə portalında verilən açıqlamaya görə, həbsxanalarda kişi və qadınların qarışmasının qarşısını almaq ən vacib qaydadır.

Üstəlik, Mizan portalının məlumatına görə, İran həbsxanalarında hər yerdə müşahidə kameraları var və müfəttişlər tez-tez işlərin necə getdiyinə baxmağa gəlirlər. Buna görə də qanunu pozanlar dərhal müəyyən edilir.

Bununla belə, yanvarın 5-də İranın İnsan Haqları üzrə Ali Şurasının baş katibi Kazim Qərib Abadi həbsxanalarda cinsi qısnama və zorakılıq iddialarını hərtərəfli araşdırmağa çağırıb.

Qərib-Abadi bildirib ki, bu iddiaları harada səsləndirilməsindən asılı olmayaraq, ölkə daxilində və ya onun hüdudlarından kənarda olsun, bu iddiları öyrənmək və araşdırmaq lazımdır.

“İlk növbədə bu iddiaları irəli sürən insanlardan sübut tələb etməli, sonra ona uyğun hərəkət edilməlidir”, deyə Qərib-Abadi. vurğulayıb

Maraqlıdır ki, İranın son vaxtlara qədər həbsxanalarla bağlı xəbərlərə reaksiya vermə taktikası çox fərqli idi. Artıq dekabrın 8-də məhkəmə orqanları yalana daha dözmək fikrində olmadıqlarını və böhtan atanları ciddi şəkildə təqib edəcəklərini bildiriblər.

Bu arada müxalifət qələbəsinin çox da uzaqda olmadığını bildirir

“Bu gün İranın hər yerində küçələrdə eşitdiyimiz etiraz səsləri dindirmə otaqlarında işgəncəyə məruz qalanların qışqırıqlarından daha güclüdür”, deyə hüquq müdafiəçisi Qoliana məktubunda yazır.

“Bu, inqilabın səsidir, qadınların, həyatın, azadlığın əsl səsidir”, deyə o, vurğulayır.

Eyni zamanda, həbsxanaya daha bir il yarım qalmış qadın ruhdan düşmür, onun fikrincə, İran “azadlığa həmişəkindən daha yaxındır”.

“Qadınlar, həyat, azadlıq” şüarı hətta Evin həbsxanasının qalın divarlarını aşaraq bizə çatır”, deyə Qolian məktubunu yekunlaşdırır.

Tərcümə PİA.az-a aiddir

pia.az