İsrailin Türkiyə ilə bağlı məqsədi nədir?

Fikret Akfırat
“Aydınlık” qəzeti, Türkiyə, 16 fevral 2022-ci il

İsrail prezidenti İsaak Hersoq martın 9-10-da Türkiyəyə gələcək. Bu səfərdən əvvəl prezidentin sözçüsü İbrahim Kalın və xarici işlər nazirinin müavini Sedat Önal fevralın 16-17-də Fələstinə və İsrailə gedəcək. Türkiyə rəsmiləri İsrail prezidentinin Türkiyəyə səfərinə hazırlıq çərçivəsində təmaslar aparacaq.

Hersoqun gəlişi Şimon Perezin 2007-ci il səfərindən 15 il sonra İsrail prezidentinin Türkiyəyə ilk səfəri olacaq. Peres 2007-ci il noyabrın 11-də Türkiyəyə gəlib və Türkiyə Böyük Millət Məclisində çıxış edən ilk İsrail prezidenti olub. Hersoqla yanaşı İsrailin xarici işlər naziri Türkiyəyə də səfər edəcək. İsrailin xarici işlər naziri Yair Lapidin Antalyada keçiriləcək Diplomatiya Forumu toplantılarına qatılacağı bildirilir.

Səfir hazırdır

İki ölkə arasında münasibətlər 2008-ci ildə Qəzza müharibəsindən sonra pisləşməyə başlayıb və 2010-cu ildə Mavi Mərmərə hadisəsindən sonra ən aşağı səviyyəyə düşüb. Münasibətlər 2016-cı ildə İsrailin Türkiyədən üzr istəməsi və Mavi Mərmərə qurbanlarına təzminat ödəyəcəyini vəd etməsi ilə normallaşıb. Lakin 2018-ci ildə Böyük Qayıdış Yürüşündə iştirak edən fələstinlilərə qarşı hücumlardan sonra Türkiyə 2018-ci il mayın 15-də Tel-Əvivdəki səfirini geri çağırıb.

1976-cı il martın 30-da İsrailin fələstinlilərə məxsus minlərlə hektar ərazini ələ keçirməsindən sonra baş verən hadisələri xatırladan “Torpaq Günü”ndə Fələstin bayraqları daşıyan çoxlu insan fələstinlilərin geri qayıtma haqqını müdafiə etmək üçün Qəzzaya gəldi. 1948-ci ildə öz torpaqlarından köçməyə məcbur olmuş və İsrailə etiraz etmək üçün şimal, cənub və mərkəzi bölgələrdən sərhədə doğru yürüş etmişdi. İsrail Böyük Qayıdış Yürüşünə qatılan və aralarında uşaqların da olduğu nümayişçilərə hücum edərək bir il ərzində bu nümayişlərə qatılan 196 fələstinlini öldürüb, 11.427 nəfəri isə güllələrlə yaralayıb.

İsrail prezidentinin səfəri ilə iki ölkə arasında münasibətlərin yenidən səfirlik səviyyəsinə yüksəldilməsi də gündəmdədir. Diplomatik lobbiçiliyə görə, Təl-Əvivdə işləyəcək səfir də müəyyənləşib.

İran agentlərinə qarşı əməliyyat

İsraillə münasibətlərdəki yumşalmadan bəhs edilərkən, keçən həftə hökumətə yaxın olan bir media orqanına sızan kəşfiyyat əməliyyatı diqqət çəkib. Xəbərə görə, MİT Türkiyədə iranlı agentlərin israilli iş adamına sui-qəsd cəhdinin qarşısını alıb və 9 nəfərlik sui-qəsd hücrəsində 8 nəfəri ələ keçirib. Xəbərdə əməliyyatla bağlı MİT və MOSSAD arasında koordinasiya olduğu da bildirilib (Sabah qəzeti, 11 fevral 2022). Elə həmin günlərdə mətbuata MİT-in daha bir əməliyyatı haqqında məlumat verildi və “İranlı müxalifləri qaçırmağa hazırlaşan İran kəşfiyyatının 11 nəfərlik hücrəsi ələ keçirildi” (Odatv, 9 fevral 2022) məlumatı verilib.

Maraqlı təsadüfdür ki, İsrail-Türkiyə münasibətlərində yumşalma əlamətlərinin dilə gətirilməyə başladığı və bu yöndə məlumatların gizli şəkildə tirajlandığı günlərdə də oxşar əməliyyat olub. “Anadolu” Agentliyinin xəbərinə görə, Vanda bir İran casus şəbəkəsi qəzaya uğrayıb. Xəbərdə bu məlumatlar yer alıb: “Milli Kəşfiyyat Təşkilatı (MİT) və polis İranın keçmiş əsgərini oğurlamağa çalışan casuslar şəbəkəsini ələ keçirib. Əldə edilən məlumata görə, 24 sentyabr 2021-ci il tarixində MİT və Van Təhlükəsizlik Müdirliyinin keçirdiyi əməliyyatla Vanda yaşayan keçmiş iranlı əsgər M.A.-nı İrana qaçırmaq üçün göndərilən 2-si İran agenti olan 8 nəfər yaxalanıb.

“Times of Israel”in xəbərinə görə, MOSSAD ilə MİT arasında əməkdaşlıq son dövrlərdə xeyli artıb. Xəbərə görə, “MOSSAD son 2 ildə Türkiyədə israillilərə qarşı 12 hücum planının qarşısını almağa kömək edib”. (Times of Israel, 12 fevral 2022)

Amerikalılar əllərini ovuşdururlar

İsraillə münasibətlərin yumşalması hökumətin Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Səudiyyə Ərəbistanı və Misirlə münasibətləri yaxşılaşdırmaq üçün son addımı ilə birlikdə qiymətləndirilir. Səudiyyə Ərəbistanı, BƏƏ, İsraillə münasibətləri yaxşılaşdırmaq məqsədi daşıyan bu addım Xarici İşlər Nazirliyinin qeyri-rəsmi və paralel təşəbbüsü ilə həyata keçirilib. Bu təşəbbüsləri həyata keçirənlər Bayden administrasiyası ilə münasibətləri düzəltmək yolu kimi hökumətə təşəbbüs təklif edirdilər. Bu təşəbbüslər çərçivəsində Türkiyənin atacağı addımla “F-16-lar, S-400-lər, Halkbank davası” kimi mövzularda ABŞ rəhbərliyindən alınan köklər hökumətə çatdırılıb və sonra da proses başlayıb.

Türkiyədəki amerikalılar xoşbəxtdirlər, amma qonşu ölkələrdə, xüsusən də İranda narahatlıq var. İranın rəsmi mətbuatında Türkiyəyə qarşı sərt tənqidlərdən ibarət şərhlər dərc olunur.

Orjinal

Tərcümə PİA.az-ındır.

Fatimə ƏLİYEVA
pia.az