Tokayevin geosiyasi kursu Pekini niyə narahat edir?..

Ukraynada müharibə başlayandan bəri Qazaxıstan Rusiya ilə Qərb arasında çox dar bir ipdən keçdi. Astana Moskvanı strateji tərəfdaş kimi təsvir etməkdə davam edir, lakin onun Ukraynadakı ərazi iddialarını tanımır və Qərbin sanksiyalar rejiminə hörmət edir. Bu mövqe Qazaxıstanın 2014-cü ildən bəri Ukrayna ilə bağlı mövqeyinə uyğun gəlsə də, kontekst kəskin şəkildə dəyişib. Hazırkı müharibəyə Qərblə ekzistensial döyüş kimi baxan Kreml Qazaxıstanın neytrallığına xəyanət kimi baxdı və Astanaya qarşı üstüörtülü təhdidlər etdi (xüsusilə iyul ayında məhkəmənin qərarı ilə, sonradan ləğv edilmiş, əsas təşkilat olan Xəzər Boru Kəməri Konsorsiumunu bağlamaq-Qazaxıstanın neft ixracı üçün marşrutu)… 

Müharibəyə cavab olaraq Tokayev Qərb dövlətləri, Türkiyə, Körfəz və Çinlə əlaqələri dərinləşdirməklə Qazaxıstanın çoxvektorlu xarici siyasətini də canlandırdı. Sentyabr ayında Çin rəhbəri Astanaya səfər etdi, bu, COVID-19-dan sonra ilk xarici səfəri idi. Həmçinin Rusiyanı Qazaxıstanda sabitliyi pozmamaq üçün xəbərdar etdi. Bununla belə, Çinin Rusiyanın Qazaxıstana potensial müdaxiləsinə qarşı çıxması o demək deyil ki, Çin və Rusiyanın regionda maraqları ortaq deyil. Əksinə, onlar Qərb güclərini, xüsusən də ABŞ-ı Mərkəzi Asiyadan kənarda saxlamaqda yekdildirlər. Xüsusilə Pekin, çox güman ki, Tokayevin siyasi və iqtisadi islahatlar aparmaq öhdəliyini öz ideologiyasına tamamilə zidd hesab edəcək. O, həmçinin Qərbin Tokayevin islahatlarına siyasi dəstəyini bölgəyə siyasi müdaxilə forması kimi şərh edə bilər… 

Tokayev Qazaxıstanın bəlkə də ən təcrübəli siyasətçisidir. Bununla belə, karyerasının böyük hissəsini Nazarbayevin kölgəsində keçirərək, onun necə bir lider olacağını və bütün bu çağırışlara necə cavab verməyi seçəcəyini görmək qalır. Nazarbayevin seçdiyi varisi kimi keçirdiyi illərdə Tokayev ehtiyatlı davrandı və bütün çətinliklərə rəğmən sağ qalmaq qabiliyyətini nümayiş etdirdi. Bu səbəbdən, geosiyasi və daxili təzyiqlərin birləşməsi Tokayevin əhəmiyyətli siyasi və ya iqtisadi islahatlar həyata keçirməsinə mane ola bilər. Tokayevin ikinci müddətində çox güman ki, Qazaxıstanın siyasi iqtisadiyyatında artımlı dəyişikliklər olacaq… 

Pərviz Əliyev, çinşünas

pia.az