Qərbin hələ də Ukraynadan keçən Rusiya qazına ehtiyacı var

Poliqon The Economist nəşrinə istinadən xəbər verir ki, bununla belə, Ukraynanın ölkə üzərindən Avropaya son böyük yanacaq ixracat terminalının yerləşdiyi Rusiyanın Suca şəhərini ələ keçirməsi xəbəri qitədə qazın etalon qiymətini bu il ən yüksək səviyyəyə çatdırmaq üçün kifayət edib.

Ukrayna və Rusiya hələlik Suca vasitəsilə qaz nəqlini davam etdirmək barədə razılığa gəliblər. Amma bunun gələn il davam edib-etməyəcəyi o qədər də aydın deyil. Rusiya qazının Ukrayna vasitəsilə Qərbə tədarükünü nəzərdə tutan saziş 2019-cu ildə iki ölkə Aİ ilə birlikdə imzalanıb. Bu ilin sonunda başa çatmalıdır. 2027-ci ilə qədər Rusiya qazından imtina etmək niyyətində olan Aİ bunu uzatmaq istəmir.

"Biz qaz müqaviləsini uzatmaq istəmirik. Biz istəmirik ki, onlar burada pul qazansınlar", deyə Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski iyul ayında bildirib.

2023-cü ildə blokun boru kəməri idxalının yalnız 8%-i Rusiyaya gedibsə, müharibədən əvvəl bu 40% olub. Yeni tədarüklər, xüsusən də Amerikadan gələn mayeləşdirilmiş təbii qaz (LNG) indi fərq yaradır. Amma bəzi ölkələr əvvəlki kimi Avropa Rusiya qazından çox asılıdır və Ukrayna vasitəsilə nəqlin qəfil dayandırılmasından əziyyət çəkəcəklər.

Üç ölkə ən böyük təhlükə altındadır. 2023-cü ildə Macarıstana idxal olunan qazın təxminən 47%-ni Rusiya tədarükü təşkil edib. Slovakiya üçün bu rəqəm 89%-dir. Avstriya daha da asılıdır: yanvarda onun qaz idxalının 97%-i Rusiyadan gəlib. Bu qazın bir hissəsi, xüsusən də Macarıstan qazı "Türk axını" boru kəməri ilə Balkanlara çatdırılır və gələn il də davam etdiriləcək. Amma "aslan payı" əvvəlki kimi Ukraynadan keçir.

"Onlar həqiqətən də ən yaxşı vəziyyətdə deyillər", deyə avropalı diplomat bildirib.

Bu üç ölkə coğrafiyaya görə Rusiya qazına bağlıdır. Almaniya və İtaliyada LNG daşımaları üçün dəniz terminalları olsa da, Macarıstan, Slovakiya və Avstriya dənizə çıxışı olmayan ölkələrdir və qazı şərqdən qərbə nəql etmək üçün nəzərdə tutulmuş boru kəmərlərinə etibar edirlər. Bir neçə boru kəmərinin birləşdiyi Avstriya üçün darboğazlar o qədər də təhlükəli deyil. Lakin Macarıstan və Slovakiyaya qazın qərbdən alınması üçün axını geri qaytarmaq baha başa gələcək. Almaniyanın bahalı qaz tranzit haqqı bu yay Aİ-nin şikayətlərindən sonra ləğv edilib, lakin ölkələri yeni təchizatçılara sifariş verməkdən çəkindirib.

Təsirə məruz qalan üç ölkənin yerli şirkətləri Rusiya ilə çoxlu uzunmüddətli müqavilələrlə bağlıdır. 2008-ci ildə Slovakiyanın dövlət qaz şirkəti Rusiyanın enerji nəhəngi "Qazprom"la idxal müqaviləsi imzalayıb və onun müddəti yalnız 2028-ci ildə başa çatır. 2021-ci ildə Macarıstan "Qazprom"la oxşar - 15 illik müqavilə imzalayıb. Avstriyanın ən böyük qaz şirkəti OMV-nin 2040-cı ilə qədər davam edəcək bir müqaviləsi var. Bu cür sövdələşmələrdən imtinanın dəyəri üçlüyü digər təchizatçılara keçməkdən çəkindirir. Avstriyada xitam üçün cərimələr 1 milyard avro təşkil edə bilər.

Siyasətin başqa problem olduğu iddia edilir. Rusiyanın işğalından sonra Kremlə dost olan Macarıstan hökuməti "Qazprom"la sövdələşməni ikiqat azaldıb. Keçən il o, hətta daha çox Rusiya qazı almağı təklif etmişdi. Slovakiyanın baş naziri Robert Fiko Rusiyadan Ukrayna vasitəsilə tədarükün 2025-ci ildə davam edəcəyini deyir, Ukrayna hökuməti bu iddianı təkzib edir. Avstriyanın yaşıl koalisiya hökumətinin energetika naziri OMV-nin "Qazprom"la müqaviləsini dayandırmasını istəyir, lakin şirkət indiyə qədər yerindən tərpənməyib.

Məqalədə deyilir ki, Avropa rəsmiləri indi məyusdurlar.

"Əgər onlar iki il əvvəl Rusiya qazını kəsmək üçün daha çox iş görsəydilər, biz bu söhbəti belə aparmazdıq", deyə diplomatlardan biri qeyd edib.

Ukrayna tədarükləri dəstəkləmək üçün Azərbaycandan qaz tədarükünün mümkünlüyünü öyrənir, baxmayaraq ki, bu sxemin mümkünlüyü aydın deyil. İşğaldan iki qış keçməsinə baxmayaraq, Rusiya qazı hələ də Avropadadır.

Poliqon.info